Inhoud
De juiste hoeveelheid licht op de werkplek is niet alleen van belang om geconcentreerd en productief te kunnen werken, maar is ook belangrijk voor de arbeidsveiligheid. Voor fijne mechanische werkzaamheden gelden andere regels dan wanneer u met een computer werkt; in een productiehal gelden daarom andere voorschriften dan in een kantoor met veel ramen. In dit artikel vindt u alles wat u moet weten om uw werkplek zo in te richten, dat u aan alle regels voor werkplekverlichting voldoet.
Waarom is goede verlichting op de werkplek zo belangrijk?
Er zijn drie hoofdredenen dat goede verlichting op de werkplek zo belangrijk is:
- U en uw werknemers kunnen geconcentreerd werken
- Gevaarlijke situaties en bedrijfsongevallen worden voorkomen
- U kan schade aan de gezondheid, die zich sluipenderwijs kan ontwikkelen, tegengaan.
Op basis van de voor ieder bedrijf verplichte risico-inventarisatie & evaluatie (RI&E), moet de verlichting zo gekozen worden dat iedere werknemer optimaal zicht heeft en de lichtomstandigheden niet belastend zijn voor de ogen. Dit heeft een positief effect op het welzijn van de werknemers en op de veiligheid en de kwaliteit van het werk. Fouten of veiligheidsrisico’s kunnen duidelijk worden herkend, zodat de werknemers in een vroeg stadium fouten kunnen corrigeren of veiligheidsmaatregelen kunnen nemen. Zo verkleint u het risico op ongelukken aanzienlijk. Bovendien verhoogt adequate verlichting op de werkplek de alertheid en energie van uw werknemers, die zo de hele dag geconcentreerd en efficiënt kunnen werken. Om deze redenen is verlichting een belangrijk aspect van de ergonomie op de werkplek.
De juiste verlichting op de werkvloer: de basics
Hoe u de werkruimtes in uw bedrijf het beste kan inrichten met oog op de lichtomstandigheden, hangt af van de ruimte en de werkzaamheden. Voor de verlichting in een kantoor gelden andere voorschriften dan voor een werkplaats of laboratorium. Wel zijn er een paar algemene aandachtspunten waar u rekening mee kan houden:
- Zorg voor zo veel mogelijk daglicht op de werkplek
Daglicht is altijd te verkiezen boven kunstlicht, omdat het een positief effect heeft op de gezondheid, dat met kunstlicht niet kan worden bereikt. Daarom moeten werkplekken zo dicht mogelijk bij een raam worden ingericht. Zorg bij nieuwbouw of renovatie voor genoeg ramen of dakramen. Het glas mag, indien mogelijk, de natuurlijke kleur van het licht niet veranderen.
- Vermijd schittering en reflecties
Schitteringen en lichtweerkaatsingen belemmeren het zicht en kunnen verblinden. Zorg voor zijlingse lichtbronnen en breng zo nodig jaloezieën of rolgordijnen aan.
- Vermijd harde schaduwen
Harde schaduwen maken het lastiger om de hele werksituatie in één keer te overzien. Indien mogelijk moet het licht van boven komen en/of uit verschillende richtingen om harde schaduwen te vermijden en de werkplek gelijkmatig te verlichten. Verdeel de lichtbronnen daarom gelijkmatig over de kamer.
- Pas de lichtinval aan de activiteit aan
Het moet mogelijk zijn de helderheid van de werkplekverlichting aan te passen aan de activiteit in kwestie en de individuele behoeften van de werknemers. Voor kleine werkzaamheden die bijzonder veel van de ogen vergen – zoals fijne mechanische reparaties of het lezen van teksten in kleine lettertjes – moet er op elke werkplek een krachtige bureaulamp zijn om schade aan de ogen te voorkomen.
- Vermijd flikkerend licht
Flikkerend of pulserend licht moet worden vermeden, want het vormt een grote belasting voor de ogen en kan leiden tot vermoeidheid en een verhoogd risico op ongelukken.
Een optimale, ergonomische verlichting van een beeldschermwerkplek ziet er bijvoorbeeld zo uit:
Wat is de meerwaarde van daglicht op de werkplek?
De wetenschap is het erover eens: daglicht heeft een positieve invloed op de mens. Daglicht regelt niet alleen het bioritme, maar versterkt ook het immuunsysteem, beschermt tegen geestesziekten en maakt de mens energieker. En zoals u weet zijn werknemers die zich prettig voelen, behalve tevredener, ook productiever.
Het is raadzaam om altijd te zorgen voor genoeg daglicht op de werkplek, mits dat mogelijk is. In de norm NBN-EN 12464-1 kan u meer informatie vinden over de voorgeschreven hoeveelheid daglicht. Dat kan belangrijk zijn om aan de Belgische wetgeving te voldoen.
Daglicht kan ook zijn nadelen hebben, bijvoorbeeld wanneer direct zonlicht door ramen schijnt. Te felle natuurlijke verlichting op de werkplek belast de ogen evenzeer als gebrekkige verlichting; vooral als u uw ogen moet samenknijpen of als er storende reflecties op het scherm zijn. Het is vastgelegd in de wetgeving dat u in staat moet zijn om direct zonlicht te verduisteren door middel van rolluiken of jaloezieën. Zo voorkomt u niet alleen weerspiegelingen, maar ook buitensporige hitte op de werkplek in de zomer.
Kunstmatige lichtbronnen bij gebrek aan daglicht
Daglicht heeft talloze voordelen en zoals u hierboven heeft kunnen lezen, kan u eventuele ongemakken van direct zonlicht eenvoudig verhelpen. Een compleet gebrek aan daglicht is vervelender. In het geval dat er door de bedrijfsruimte die u ter beschikking heeft, of de eigenschappen van hetgeen u produceert geen enkel daglicht op de werkplek is, moet u dit compenseren. Dit kan u doen op de volgende manieren:
- Zorg ervoor dat de pauzeruimte of kantine genoeg daglicht heeft en dat de pauzes lang genoeg zijn.
- Nog beter is het wanneer u ervoor kan zorgen dat uw medewerkers in de pauze naar buiten kunnen.
Het is niet voldoende om de werkplek te verlichten met lampen die het daglicht imiteren!
Als er niet genoeg daglicht is door het tijdstip van de dag of de architectuur van het gebouw, worden kunstmatige lichtbronnen gebruikt. Maar hoe fel moeten die zijn om voor ergonomische arbeidsomstandigheden te zorgen? Dat hangt af van de lichtsterkte die nodig is voor het uitvoeren van de werkzaamheden in uw bedrijf. Die wordt gemeten in lux (lx) en geeft aan hoe sterk de lichtstroom (in lumen) is per oppervlakte van één vierkante meter.
De juiste lichtsterkte voor uw werkplek
Concrete antwoorden op de vraag naar een geschikte verlichtingssterkte voor uw werkplek vindt u in de bovengenoemde norm NBN-EN 12464-1. Hierin staan de verlichtingseisen voor alle activiteiten in bedrijven en openbare inrichtingen. Kijk goed naar de verschillende categorieën, voordat u het verlichtingsconcept voor uw bedrijf opstelt: zelfs binnen dezelfde werkruimte kunnen de minimumwaarden die voor de verschillende werkzaamheden vereist zijn, sterk uiteenlopen.
Wetten en voorschriften voor verlichting op de werkplek
Als onderdeel van uw verplichtingen als werkgever moet u ervoor zorgen dat uw werknemers geen onnodige risico’s lopen, zowel als het gaat om aspecten van ergonomie op de werkplek als om het voorkomen van bedrijfsongevallen. Dit is vastgelegd in boek III van de Codex, Hoofdstuk III Verlichting. Hierin staat het volgende:
- De werkgever zorgt ervoor dat er op de werkplek voldoende daglicht binnenkomt. Indien dit niet mogelijk is, dient er een adequate kunstmatige verlichting aanwezig te zijn.
- De kunstmatige verlichting bestaat uit een een algemene verlichtingsinstallatie die, indien nodig, aangevuld kan worden met een plaatselijke verlichtingsinstallatie.
- De kunstmatige verlichting op de werkplek dient ervoor te zorgen dat het risico op ongevallen wordt voorkomen. Deze verlichtingsinstallatie mag zelf geen ongevallenrisico voor de werknemers opleveren.
- De werkgever bepaalt aan welke voorwaarden de verlichting van de werkplek moet beantwoorden, om ongevallen door de aanwezigheid van voorwerpen of hindernissen en vermoeidheid van de ogen te voorkomen.
Zoals u ziet gaat het hier om algemene bepalingen. De invulling daarvan is per geval verschillend. Het is echter belangrijk om de juiste maatregelen te treffen voor iedere werksituatie. Overtredingen kunnen worden bestraft door de arbeidsinspectie. Als u met de norm niet goed uit de voeten kan, kan het verstandig zijn om de hulp van een expert of gespecialiseerd bedrijf in te schakelen, vooral als u een groot bedrijf hebt met veel werknemers. Zij kunnen u helpen om een verlichtingsconcept op te stellen.
Veelgestelde vragen over verlichting op de werkplek
Zonder goede verlichting kunnen uw werknemers simpelweg niet goed en geconcentreerd werken. Fouten of veiligheidsrisico’s worden in een verkeerd verlichte werkplek vaak niet of te laat herkend. Daarom verkleint u met de juiste werkplekverlichting het risico op ongelukken aanzienlijk. Bovendien zorgt goede verlichting ervoor dat uw werknemers zich prettig voelen, en zo ook beter werk leveren.
In de wet en de bijbehorende normen staat dat daglicht altijd de voorkeur verdient boven een kunstmatige lichtbron, omdat het een positief effect op de gezondheid heeft dat niet met kunstlicht kan worden bereikt. Maar soms is het eenvoudigweg niet mogelijk om voor daglicht op de werkplek te zorgen. In dat geval moet voor compensatie worden gezorgd. Dat kan bijvoorbeeld een pauzeruimte of kantine zijn met daglicht, of nog beter: de mogelijkheid dat uw werknemers tijdens hun pauzes naar buiten kunnen bij mooi weer. In beide gevallen dienen de pauzes lang genoeg te zijn!
Concrete antwoorden op deze vraag vindt u in de norm NBN-EN 12464-1. Hierin vindt u regels over welke lichtsterkte verplicht is voor welke bedrijven en openbare inrichtingen. Let op: binnen één werkruimte kunnen de minimumwaarden die voor afzonderlijke activiteiten vereist zijn, flink uiteenlopen. In een magazijn moet de verzend- en verpakkingsruimte verlicht worden met ten minste 300 lx (lux), terwijl in opslagruimtes voor soortgelijke goederen slechts 50 lx nodig is. Op een beeldschermwerkplek moet de verlichting ten minste 500 lx zijn.
Bron afbeelding:
© gettyimages.de – alvarez
